Wat is meditatie?
Meditatie is gericht op spiritualiteit, het speelt een rol binnen diverse religies en geloofsstromingen. Met name in de 20e eeuw is de belangstelling in het westen flink toegenomen. We kennen het mediteren vooral uit het hindoeïsme en boeddhisme, maar ook binnen andere geloofsovertuigingen en meer westerse culturen maken we er steeds meer gebruik van. Binnen het hindoeïsme en boeddhisme is het een essentiële methode om de beschreven doeleinden te kunnen bereiken.
We onderscheiden oefeningen een aantal verschillende vormen. Meditatie staat voor een wijd spectrum aan geestelijke oefeningen, dat afkomstig is van het Latijnse woord voor ‘nadenken’ of ‘overdenken’: ‘meditari’. We maken een onderscheid tussen:
- Contemplatie
- Concentratie-meditatie
- Transcendente meditatie
Contemplatie heeft vooral binnen het Christendom een belangrijke rol. Het gaat om de beschouwing van een Bijbeltekst of andere gebeurtenissen uit het leven van Jezus. De tekst krijgt een betekenis en kan met het innerlijk in overeenkomst worden gebracht. Contemplatie kennen we onder andere van het lijden van Christus en de verzoekingen van Jezus in de woestijn. Binnen deze vorm is er over het algemeen sprake van devotie, in lijn met de sterke geloofsovertuiging. In de westerse cultuur kennen we meditatie daarnaast echter ook als een vorm van peinzen, zoals Descartes die al beschreef. Hij noemde dit het dieper doordenken over bepaalde fundamentele vragen en problemen, of andere belangrijke zaken. Meditatie kent wat dat betreft verschillende vormen en diverse varianten van uitleg, de oefeningen vinden echter altijd plaats op een belangrijke basis van rust.
Die rust komt bijvoorbeeld goed tot z’n recht binnen concentratie-meditatie, waarbij de aandacht sterk wordt gericht op een object, een beeld of geluid. 
Het kan gaan om een god, maar net zo goed om onze eigen ademhaling of elementen uit de natuur. Het is binnen deze vorm van meditatie dat we veel van de meditatie oefeningen tegenkomen, die ons bijvoorbeeld in staat stellen om dieper in onszelf te treden of in overeenstemming met onszelf te komen. We onderscheiden zowel een objectgerichte als een objectvrije meditatie. Het gaat in het eerste geval om een meditatie waarbij we de aandacht richten op een enkel punt. Het vergt enige oefening om te voorkomen dat de aandacht door impulsen van binnenuit of van buitenaf wordt afgeleid. Onder andere de transcedente meditatie en het centrerend gebed behoren tot deze vorm van mediteren.
Objectvrije meditatie vraagt aan de andere kant om een totale ontspanning, er is geen sprake van focus op een bepaald object, beeld of geluid. Het is door middel van die meditatie mogelijk om de aandacht terug te laten keren naar de bron. Het onderscheid tussen de bron en het object verdwijnt.
De derde variant is transcendente meditatie, dat we ook wel kennen als TM. Er is geen sprake van concentratie, terwijl er aan de andere kant ook geen sprake is van een niveau van betekenis. In plaats daarvan vraagt deze vorm om de focus van aandacht op een vehikel of een klank die de geest naar binnen doet keren. Transcenderen is een van de meest geringe gedachtenactiviteiten, waarmee het mogelijk is om de eigen geest te overstijgen en een diepe ontspanning te bereiken. Maharishi Mahesh Yogi is de grondlegger van deze vorm van mediteren.
Waarbij kan meditatie ingezet worden?
Meditatie speelt onder andere een belangrijke rol binnen westerse therapie en oosterse spiritualiteit. Tijdens het mediteren is het mogelijk om psycho-therapie te bedrijven of spiritualiteit na te streven. Bekende benaderingen zijn onder andere de Diamond Approach van AH Almaas, de kwantumbewustzijn-benadering van Stephen Wollinsky en de zijnsoriëntatie van Hans Knibbe. Daarnaast zijn er andere therapeuten actief, die hun benadering geen specifieke benaming geven.
Meditatie kent een belangrijke toepassing op het gebied van mindfulness. Het is op die manier een toevoeging op psychotherapie, dankzij bijvoorbeeld Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT) is het mogelijk om een aandachtsgerichte cognitieve therapie toe te passen. Met name mensen met een terugkerende depressie hebben daar veel baat bij, na het volgen van een training van 8 weken hebben zij daar minder mee te maken. Onderzoek naar de behandeling van psychische klachten door middel van MBCT is nog niet eenduidig, al lijkt het erop dat er ook op dit gebied voordelen te behalen vallen. Er gaan aan de andere kant echter stemmen op dat een ‘te diepe’ meditatie gevaren met zich mee zou kunnen brengen, waar nog meer onderzoek naar plaats moet vinden.
Branchevereniging voor meditatie
We kennen onder andere de Vereniging Voor Mindfulness, de VVM. Dit is een beroepsvereniging voor professionals, die werken met mindfulness in de vorm van trainingen, coaching, therapie, begeleiding of opleidingen. Binnen de vereniging proberen leden elkaars kennis te verrijken en spreken zij over de kwaliteit en richtlijnen binnen het vakgebied. De vereniging stimuleert haar leden om deel te nemen aan intervisiebijeenkomsten, werkgroepen, workshops en congressen. Dankzij de laagdrempelige organisatie heeft iedere professional de mogelijkheid om deel te nemen.
VVM richt zich niet alleen op meditatie, het gaat om een meer brede benadering van mindfulness. Mediteren speelt daar binnen een belangrijke rol, al is mindfulness breder en behoren ook niet alle vormen hiertoe. Met name de meditatievormen binnen de alternatieve geneeswijzen en psychotherapie hebben een afzonderlijke status en vragen om een gespecialiseerde professional.
Wil je iets toevoegen aan bovenstaande informatie, of heb je er een vraag over? Stel deze gerust hieronder!